Nhắc đến làng nghề Gốm Phù Lãng, nhiều người dường như chỉ biết đến gốm Phù Lãng là một trong những vùng tinh hoa nghề gốm lâu đời của Việt Nam, với bề dày lịch sử gần 800 năm mà ít biết rằng vùng đất ấy còn nổi tiếng bởi văn hóa ẩm thực truyền thống.
Hình ảnh mâm cơm bên lò gốm không xa lạ gì với những người dân nơi đây nhưng lại là nét riêng, độc đáo với những ai lần đầu đặt chân đến Phù Lãng.
Với người Phù Lãng, món ăn chứa đựng những câu chuyện đời sống, cũng như nền ẩm thực truyền thống phản ánh thói quen sinh hoạt của làng nghề. Vốn là di sản được hình thành trong dòng chảy 800 năm lịch sử, ẩm thực làng gốm không đơn thuần là món ăn hay thức uống mà bao hàm cả văn hóa tinh thần, câu chuyện lịch sử của con người nơi đây.
Công đoạn đốt lò là công đoạn quan trọng nhất, mang tính sống còn quyết định sự thành bại của 1 mẻ gốm. Người phụ trách đốt lò phải là người có kinh nghiệm lâu năm thường ông chủ lò gốm, trực tiếp điều hành công đoạn này. Người đốt lò trong giai đoạn bắt đầu nổi lửa không được phép rời lò nửa bước để đảm bảo lượng nhiệt trong lò lúc nào cũng ổn định. Chính vì thế mọi sinh hoạt đều diễn ra tại lò gốm. Từ đó hình thành lên những thói quen ăn uống và món ăn vô cùng gần gũi, độc đáo nhưng lại đậm chất nhân văn của làng nghề.
Những món như Gà, cá, bò, …. Thậm chí cả rau được ướp với những gia vị cần có đi kèm, rồi gói cẩn thận trong lá chuối hoặc lá sen bên ngoài đắt 1 lớp đất gốm để đảm bảo món ăn khônh bị cháy, rồi nướng trực tiếp trong lò gốm đang đỏ rực. Chỉ vài chục phút đã có 1 món ăn tuyệt hảo. Mùi lá sen, lá chuối quyện với mùi đất gốm tạo nên 1 hương vị vừa quen thuộc, vừa lạ lẫm, vừa bình dị lại rất đỗi sang trọng.
Món ăn bọc đất gốm nướng luôn giữ nguyên được vị ngọt nguyên thuỷ vốn có của nó, vị đậm đà mà không cách chế biến nào có được. Chính những món ăn bọc đất Gốm trong những ngày đốt lò đã làm nên văn hoá ẩm thực độc đáo của làng nghề. Cũng chính từ thói quen sinh hoạt của làng nghề mà tạo nên một sự khác biệt về văn hoá ẩm thực. Tạm gọi với cái tên Ẩm thực Làng Gốm.
Không ngẫu nhiên nhà lý luận, triết gia người Pháp Roland Barthe nhận định ẩm thực định hình nên bản sắc con người, xã hội. Bởi đây là một phần quan trọng của văn hóa, là ngôn ngữ chuyển tải uyển chuyển vẻ đẹp riêng của mỗi vùng đất. Ẩm thực truyền thống được truyền từ đời này sang đời khác, khắc sâu hương vị vào ký ức mỗi người. Phù lãng tự hào có 1 văn hoá ẩm thực như thế…
Trần Văn Thắng , GĐ CTY DL Trần Thắng
